Budda nauczał czterech rodzajów tantr ze względu na odmienne skłonności i zdolności uczniów. Jedna praktyka nie może być stosowana przez wszystkich, ponieważ wszyscy się różnimy od siebie. Ogólnie można wyróżnić cztery typy praktykujących, określa się je także jako „cztery oświecone rodziny” (tyb. rigs-bzhi)...

(...) "Mógłbym stąpać po chmurach!" - mówi dziecko, ale gdy wreszcie dosięga chmur, nie znajduje miejsca, gdzie mogłoby postawić stopę. Podobnie, kiedy nie analizujemy myśli, wydają się mieć solidną podstawę, jednak kiedy analizujemy je, okazuje się, że nie ma tam niczego stałego. To jest to, co nazywane jest "byciem w tym samym momencie pustym i rzeczywistym". Pustość umysłu nie jest nicością ani stanem otępienia, ale posiada w swojej naturze promieniującą zdolność poznania zwaną Świadomością. Te dwie rzeczy: Pustka i Świadomość nie mogą być od siebie oddzielone. Esencjonalnie są one jednością, tak jak powierzchnia lustra i obraz w niej odbijany.

Myśli manifestują się wewnątrz pustki i zostają przez nią wchłonięte tak jak twarz pojawiająca się i znikająca w lustrze. Samej twarzy nigdy nie było w lustrze i kiedy przestaje się w nim odbijać nie przestaje realnie istnieć. Samo lustro oczywiście nigdy się nie zmienia. Przed wejściem na duchową ścieżkę, pozostajemy w tzw. "nieczystym" stanie samsary, który jest na pierwszy rzut oka zdominowany przez niewiedzę. Kiedy zaangażujemy się w tę ścieżkę, dochodzimy do stanu, gdzie niewiedza i mądrość istnieją równolegle. W końcu, w momencie Oświecenia pozostaje tylko mądrość. Ale podczas całej tej duchowej podróży, pomimo że doświadczamy złudzenia przemiany, natura umysłu nigdy nie ulega jakiejkolwiek zmianie: nie zostaje zniekształcona w wyniku wejścia na ścieżkę, ani udoskonalona w chwili urzeczywistnienia. (...)

V Szamar Rinpocze Kynczio Jenlak (1526-1583) był uczniem VIII Karmapy Mikjo Dordże a zarazem rdzennym guru IX Karmapy Łangczuk Dordże, którego sam rozpoznał. Obaj lamowie, V Szamarpa i IX Karmapa, wybrali się wspólnie w trzyletnią podróż po Tybecie głosząc Dharmę i odbudowując klasztory.  Poniższy fragment pochodzi z broszury "Dzierżawca Czerwonej Korony". Więcej o linii Szamarpów, drugich w hierarchii lamach szkoły kagju, można znaleźć na stronie www.shamarpa.org

=====

Świeży umysł

Powiedz, jaki jest pożytek z ciągłego rozmyślania, z ciągłego dociekania?
Pozwól ciału i umysłowi spocząć w luźnym stanie niedziałania.
Poza myślami i słowami, ten świeży umysł jest paramitą, wyzwalającym działaniem,
Jest on ostateczną matką wszystkich Zwycięzców Trzech Czasów.

=====
Tłumaczył Bernard Młodziejewski.
=====

Koło ostrego oręża, które celnie godzi w samo serce wroga zostało ułożone przez wspaniałego jogina Dharmaraksitę podczas jego odosobnienia w dżungli pełnej dzikich zwierząt. To, co ten wspaniały jogin, pełen wiedzy pochodzącej ze świętych pism, odznaczający się mocą logiki i głębokiego wglądu, tutaj napisał jest esencją nauk wszystkich jego świętych guru. Zawsze praktykował w zgodzie z esencją tych nauk w odosobnieniu w przerażającej dżungli, w zdegenerowanym wieku w którym żył.

Spośród wielu uczniów, których posiadał, Dharmaraksita przekazał te nauki Atisi a Atisia praktykował je wszędzie, gdzie dotarł, by okiełznać tych, którzy byli najbardziej dzicy (...)

Fragment tekstu:
(...) bodhisattwowie podobni są do pawi: rosną karmiąc się trującymi roślinami złudzeń. Przekształcając je w istotę praktyki, rozwijają się w dżungli codziennego życia. Cokolwiek się przejawia, oni zawsze to akceptują, jednocześnie niszcząc truciznę pełnego żądzy przywiązania. 

Absolutna bodhiczitta jest zrozumieniem pustości. Tylko wtedy mamy pełny obraz bodhiczitty. Gdy mówimy o Oświeconej Postawie mamy na myśli zwykle coś prostego: uprzejmość, dobre serce, ale to nie wszystko. Tak postępuje wielu ludzi i niekoniecznie są oni bodhisattwami. Oczywiście nikt nie przeczy, że są dobrymi i współczującymi osobami. Są ludzie, którzy nawet oddają swe życie za innych, nadal jednak mogą nie być bodhisattwami. Są wręcz w niebezpiecznej sytuacji, ponieważ działając pod wpływem swej obsesji mogą paść ofiarą swego zorientowanego na cel umysłu. Obsesja na punkcie celu może zrodzić wiele efektów ubocznych, możemy na przykład zacząć myśleć: „Dokładnie to powinno się wydarzyć!”. Z takim podejściem bodhisattwa może stracić nadzieję i determinację gdy coś nie wychodzi po jego myśli. Może nawet porzucić ścieżkę bodhisattwy... Ale jednocześnie nie znaczy to, że bodhisattwa nie ma żadnego celu (...)

Maitripa (1007–1077) – mistrz wadżrajany z Indii. W młodości był studentem na uniwersytetach buddyjskich Nalanda i Wikramaśila, ale porzucił studia dla praktyk tantrycznych. Był uczniem jogina Śawaripy, który przekazał mu m.in. najwyższe nauki buddyjskiej tantry – mahamudrę. Razem z Naropą był nauczycielem Marpy, założyciela szkoły kagju w Tybecie, i wprowadził go w mahamudrę. W poniższej pieśni wskazuje na nierozdzielność siunjaty i zjawisk, którą można urzeczywistnić dzięki praktykowaniu ustnych wyjaśnień otrzymanych od guru (...)

Fragment książki "Skarb Serca Buddów":

Ogólnie rzecz ujmując, umysł posiada dwa aspekty: ciszę i ruch. Czasami jest spokojny i wolny od myśli jak nieruchoma powierzchnia wody. To jest cisza. Ale stan ten nie trwa długo, myśli pojawiają się bardzo szybko: to ruch. Chociaż na pierwszy rzut oka wydaje się, że oba stany są różne, że ruch myśli pojawia się w pewnym sensie w ciszy, nie ma między nimi żadnej różnicy. Tak jak naturą ciszy jest pustość, również naturą ruchu jest pustość. Cisza i ruch są tylko dwiema nazwami jednego umysłu. Przez większość czasu nie jesteście świadomi stanu waszego umysłu. Nie zauważacie, czy jest on spokojny, czy wzburzony. Podczas medytacji może pojawić się w umyśle myśl, na przykład pomysł udania się na zakupy. Jeśli jesteście świadomi tej myśli i pozwolicie jej, by rozpuściła się sama z siebie, będzie to jej kres. Jeśli natomiast pozostaniecie nieświadomi tego, co się wydarza w umyśle i pozwolicie myśli rozwijać się, zapoczątkuje ona kolejną – myśl o przerwaniu praktyki. Wtedy w jednej chwili wstaniecie od medytacji i udacie się do sklepu. Wkrótce wiele innych myśli opanuje wasz umysł: gdzie kupić to, jak sprzedać tamto i tym podobne. Wówczas będziecie już bardzo daleko od medytacji i powtarzania mantry.

Fragment książki "Gorący oddech dakini":

Gorąco i siła energii kobiecej mogą wywołać reakcje emocjonalne zdolne rozpętać chaos. Może to być jednak pożyteczne w trudnych do rozwiązania sytuacjach. Na przykład kiedy biurokratyczne zachowania zaczynają dominować albo kiedy upór w rozumowaniu i zachowaniu uniemożliwia rozwój sytuacji. Emocjonalny wybuch może wtedy skruszyć ten ciężki mur. Finezja kobiecej intuicji jest w stanie dostrzec niesprawiedliwość, subtelność uczuć, dynamikę relacji międzyludzkich i ukryte znaczenia. Kiedy w otoczeniu brakuje równowagi i pojawiają się błędy, kobiety dzięki swej wrażliwości i przenikliwości potrafią je rozpoznać i opanować. Ta wrażliwość emocjonalna może też okazać się bardzo ciepła, może stanowić źródło współczucia oraz troski o innych.

Najgorszym demonem jest nasze lgnięcie do iluzji ego,
poprzez które pojawiają się ostatecznie wszelkie cierpienia.
Odcięcie tego lgnięcia jest celem praktyki czie,
stąd jej nazwa oznacza „odcinanie”.
~ Maczig Labdryn

Maczig Labdryn (1055-1149) była, obok Jeszie Tsogjal, najsłynniejszą kobietą w Tybecie praktykującą wadżrajanę, ją samą zresztą uważano za inkarnację Jeszie Tsogjal, a jej głównego mistrza Padampę Sangdzie za inkarnację Guru Rinpocze. Od Maczig Labdron pochodzą praktyki czie, których przekaz jest obecny we wszystkich szkołach buddyzmu tybetańskiego, a w szkołach kagju i njingma pozostaje szczególnie żywy.

Istnieją również takie wersje praktyki czie, których linia przekazu nie wywodzi się bezpośrednio od Maczig Labdryn, ale ich istota jest identyczna, a bezpośrednia moc i wielowiekowe błogosławieństwo podtrzymywane przez pokolenia praktykujących sprawiają, że medytacje te zawierają wielki potencjał uwalniania z iluzji.

Na przykład w ramach szkoły karma kagju praktykuje się krótkie czie milam lungten (Niosąca Radość) - praktyka ta została ułożona przez Karma Czagme Rinpocze (1613–1678), założyciela linii nendo kagju. To krótka, ale kompletna i esencjonalna medytacja, na której wykonanie potrzeba około 10-15 minut. Można ją robić bez instrumentów tj. bębenka damaru, dzwonka i trąbki z kości udowej. Można ją robić cicho, nawet bez tekstu, jedynie medytując wszystkie fazy praktyki. Z tego powodu jest ona łatwa do praktykowania w naszych zachodnich warunkach. Jest to doskonała praktyka dla tych, którzy mają niewiele wolnego czasu, a chcą do swoich codziennych aktywności dodać praktykę medytacji.

Malowidło pochodzi ze strony Dakini as art.

Esencją wszystkich nauk Buddy jest pustość lub współzależne wyłanianie się. Nic nie powstaje, nie trwa ani nie ustaje niezależnie. Nie istnieje zatem nic trwałego. Nie ma realnie istniejącej jaźni. Wszystkie zjawiska, co do których żywimy przekonanie, że są prawdziwe albo nieprawdziwe bądź że są zarówno prawdziwe, jak i nieprawdziwe lub też nie są ani prawdziwe, ani nieprawdziwe – wszystkie one są tworami naszego umysłu. Tworzymy je, a następnie przywiązujemy się do nich. Jednak nie zdajemy sobie sprawy z tego, że są to nasze własne wytwory. Uważamy je za realne, ale zasadniczo każda pojedyncza koncepcja czy lgnięcie jest swego rodzaju fanatyzmem. Nauki zawarte w sutrach mahajany mówią o pustości (śunjata), prowadząc nas do wykroczenia poza poziom tych skrajności i wytworów (...)